COVID-19 đang gia tăng trở lại trên toàn cầu
Tóm tắt: Số ca nhiễm COVID-19 đang gia tăng đáng kể trên toàn cầu, đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á. Việt Nam ghi nhận những ca mắc biến chủng JN.1 đầu tiên tại TP Hồ Chí Minh.
Trong báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố vào ngày 19 tháng 1 năm 2024, mặc dù số ca tử vong do virus SARS-COV 2 giảm đều nhưng số ca nhiễm COVID-19 trên toàn cầu có dấu hiệu gia tăng nhẹ trở lại trong những tháng gần đây. Chỉ trong 28 ngày từ ngày 11 tháng 12 năm 2023 đến ngày 7 tháng 1 năm 2024, thế giới có hơn 1,1 triệu ca mắc mới (tăng 4% so với gần 1 tháng trước đó) và 8700 trường hợp tử vong (giảm 26% so với giai đoạn trước). Cũng trong khoảng thời gian trên, số ca nhập viện mới do COVID-19 và số ca phải điều trị trong khoa hồi sức tích cực (ICU) được ghi nhận tăng lần lượt là 40% và 13% với hơn 173.000 và 1900 ca nhập viện và điều trị1.
WHO cho biết số ca mắc mới và số ca tử vong đã giảm hoặc duy trì ổn định ở 4 trong số 6 khu vực bao gồm khu vực Châu Phi, khu vực Châu Mỹ, khu vực Đông Địa Trung Hải và khu vực Châu Âu. Riêng đối với khu vực Tây Thái Bình Dương có số ca bệnh tăng với tốc độ 77% mặc dù tỷ lệ tử vong có xu hướng giảm.
Đông Nam Á đang là điểm nóng dịch bệnh hiện nay trước sự gia tăng cả về số ca nhiễm và số ca tử vong. Trong khoảng thời gian báo cáo, khu vực này có thêm 26.000 ca mắc mới với tốc độ tăng 564% và 186 trường hợp tử vong. 5 trong số 11 quốc gia có dữ liệu có số ca mắc mới tăng hơn 20%. Hai quốc gia trong khu vực có mức tăng ca nhiễm COVID-19 và ca tử vong cao nhất là Ấn Độ và Indonesia. Biến chủng phụ JN.1 chiếm phần lớn trong các ca bệnh ở Ấn Độ vào tuần đầu tiên của tháng 1 năm 2024. Cho tới thời điểm hiện tại, Thái Lan trở thành quốc gia tiếp theo ở khu vực có tỷ lệ ca nhiễm mới gia tăng cao. Cục Kiểm soát Dịch bệnh Thái Lan hôm 22/1 cho biết, số ca nhập viện do COVID-19 tại nước này đã tăng gần 13% trong tuần qua, với trung bình hơn 100 ca phải nhập viện mỗi ngày và hầu hết các ca nhiễm là biến thể JN.1. Trong số 718 người phải nhập viện, có 209 bệnh nhân bị nhiễm trùng phổi nghiêm trọng và 149 ca phải thở máy.2
Chi tiết số liệu về ca mắc, ca tử vong cũng như tỷ lệ tăng giảm của một số khu vực, quốc gia có thể tìm thấy ở Báo cáo “Cập nhật dịch tễ học COVID-19” 1 của WHO.
BIẾN CHỦNG MỚI CÓ ĐÁNG LO NGẠI?
JN.1 có nguồn gốc từ BA.2.86, biến chủng phụ của Omicron. Nó sở hữu một đột biến khác biệt ở protein gai (chịu trách nhiệm xâm nhập và lây nhiễm tế bào) và các đột biến tại những vùng khác. Do chứa các đặc điểm di truyền làm virus có khả năng lây lan cao hơn, né tránh được hệ miễn dịch của cơ thể, khó phát hiện khi xét nghiệm hoặc làm cho bệnh nặng hơn, JN.1 được WHO xếp vào nhóm Biến chủng đáng quan tâm (VOI- variant of interest).J N.1 đang làm gia tăng số ca mắc và tử vong tại một số nước. Nhóm giám sát bệnh truyền nhiễm của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM và OUCRU đã tiến hành thực hiện nghiên cứu để tìm ra Tiến trình phát hiện các biến thể mới của SARS-CoV-2 năm 2023 tại Vtệt Nam3. Kết quả được trình bày ở Hình 1 dưới đây
Hình 1: Tỷ lệ phần trăm của các biến thể virus SarsCov2
Từ kết quả trên ta thấy, biến chủng phụ phổ biến ở các ca bệnh trong năm 2023 là XBB.1.16, BA.2.75 và XBB.1.9. Biến chủng phụ JN.1 xuất hiện và gia tăng dần dần từ tháng 11 cho tới nay. Nhìn chung, tất cả các biến chủng hiện nay đều gây ra các triệu chứng bệnh COVID-19 tương tự nhau và mức độ nặng của bệnh phụ thuộc vào tình trạng của hệ miễn dịch và trạng thái sức khỏe của từng người (có các bệnh nền hay không). Khảo sát của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (US CDC) cũng cho thấy vắc-xin phòng COVID-19 hiện có, kỹ thuật xét nghiệm chẩn đoán và thuốc điều trị COVID-19 vẫn còn hiệu quả đối với JN.1. WHO cũng cho biết mặc dù biến chủng phụ này không gây quá nhiều mối đe dọa đối với cộng đồng, tổ chức cảnh báo các quốc gia nên lưu ý với dịch Covid-19 đi kèm với các mầm bệnh khác trong mùa đông có thể tạo nên đợt dịch bệnh đường hô hấp, ảnh hưởng đến hệ thống y tế.
Tình hình dịch bệnh tại Việt Nam
Nhìn chung tình hình dịch COVID-19 tại nước ta vẫn được kiểm soát. Trong 2 tuần đầu năm 2024 đã ghi nhận 419 ca mắc COVID-19, nhập viện rải rác ở 39 tỉnh, thành phố. Số ca mắc tăng gấp 2,4 lần so với 2 tuần trước đó; số ca nhập viện tăng nhẹ nhưng không có trường hợp nặng; hệ thống điều trị hiện vẫn đáp ứng hiệu quả. Việc các quốc gia ghi nhận ca mắc tăng là bình thường vì dịch chưa hết hẳn4.
Trong số các ca nhiễm COVID-19 nhập viện trong tháng 12 tại TP HCM, 12/16 bệnh nhân Covid nhập viện nhiễm biến thể JN.1, một ca nhiễm JN.1.1, 2 ca BA.2.86.1 và 1 ca XDD. Tất cả được phát hiện và ghi nhận bởi nhóm giám sát bệnh truyền nhiễm của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM và Đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU).3 Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có 5 biến thể cần được theo dõi quan tâm gồm XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, BA.2.86 và JN.1. Với kết quả giám sát mới nhất, trừ biến thể EG.5, các biến thể phụ cần quan tâm khác đều đã phát hiện tại TP HCM. Dấu hiệu đáng lo ngại là số ca nhập viện tại BV Bệnh Nhiệt đới do COVID-19 có xu hướng gia tăng dần trong sáu tuần gần đây.
Trong bối cảnh Tết Nguyên Đán sắp cận kề, giao lưu, đi lại sẽ tăng cao, nguy cơ gia tăng số ca bệnh và số ca nhập viện do COVID-19 là hiện hữu. Để phòng, chống COVID-19 nói riêng và bảo vệ sức khỏe bản thân nói chung, chúng tôi khuyến nghị người dân chủ động và nghiêm túc thực hiện các biện pháp do Cục Y tế dự phòng và Bộ Y Tế đề xuất.
Hình 2: Các phương pháp phòng, chống bệnh lây truyền qua đường hô hấp
Tổng hợp và biên soạn: Nguyễn Khánh Hằng (email: nkh@vpha.org.vn)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- (WHO) WHO. COVID-19 epidemiological update January 19th 2024 2024.
- VOV E-m. Số ca nhập viện do COVID-19 tại Thái Lan tăng cao. 2024; https://vov.vn/the-gioi/so-ca-nhap-vien-do-covid-19-tai-thai-lan-tang-cao-post1073272.vov. Accessed January 23th, 2024.
- HCMC CfDCo. TP. Hồ Chí Minh: Đã phát hiện biến thể phụ JN.1 ở người mắc COVID-19. 2024; https://hcdc.vn/tp-ho-chi-minh-da-phat-hien-bien-the-phu-jn1-o-nguoi-mac-covid19-WKAvBq.html. Accessed January 24th, 2024.
- Newspapers NLD. Dịch COVID-19 tăng trở lại: Chủ động phòng ngừa. 2024; https://nld.com.vn/dich-covid-19-tang-tro-lai-chu-dong-phong-ngua-196240121214452857.htm. Accessed January 22th, 2024.